HAN(S) VENEMAN 1939-1991

door Herman Dasselaar.

Hans Veneman werd geboren en groeide op in Vroomshoop, een dorp zoals we allemaal weten, wat niet overloopt van kunstenaars.

Voor een modern kunstschilder nou niet een omgeving waarin je gemakkelijk tot ontwikkeling komt.

Na de lagere schooI in Vroomshoop te hebben doorlopen gaat hij in Almelo naar school, op zijn brommer, en als deze het niet meer doet betaald hij de fietsenmaker met een schilderij, hij bezoekt de LTS, de DEVA vakschool en een blauwe maandag de AKI.

Hij beseft zich terdege dat het beroep van kunstenaar geen gemakkelijke zal zijn. Toch kiest hij ervoor, als autodidact, zijn eerste houtskooltekeningen die via de BKR (beeldende kunstenaars regeling) in het bezit komen van de gemeente Den Ham zijn nog sterk figuratief en sommige nog fijn en uitgewerkt.
Maar allengs produceerde deze markante en uitbundige persoonlijkheid andere doeken waaruit zijn temperament en de bewondering voor de COBRA schilders als Appel en Lucibert naar voren komt.

Hoe onorthodox zijn konterfeitsels ook zijn, ze worden overal in het toenmalige gemeentehuis opgehangen. De meest herkenbare en figuratieve werken hebben de voorkeur bij de ambtenaren, de te heftige schilderijen verdwijnen in de kelder of worden geruild met andere gemeentes.

Eén doek doet de gemoederen binnen het doorgaans rustige gemeentehuis behoorlijk in beroering komen, de titel deed namelijk vermoeden dat er de geslachtsdaad op te zien moest zijn, het schilderij werd dan ook, na veel ophef, naar de kelder verbannen.

Inmiddels had Veneman zich in Almelo gevestigd, zijn kunstwerken worden steeds groter kleurrijker en meer en meer expressionistisch.
Samen met Jan Gierveld en Joop Nijhof heeft hij zijn atelier, woon en expositieruimte in het oude postkantoor van Almelo (1969) en probeert het publiek binnen te halen met muziek en voorstellingen.

In een veranderende kijk op het kunstenaarsschap en uit liefde voor de kunst wilde hij niet eenzaam op een koude zolder in stilte zijn meesterwerken creëren, nee hij wilde maatschappelijk betrokken, midden tussen de mensen, kunstpausen en kitspoepers, zoals hij het zelf noemde, zijn ultieme creaties laten ontstaan.
Almelo en omgeving heeft het geweten, geen enkele kunstenaar uit Almelo trok toentertijd zoveel aandacht als Veneman.
Zelfs de landelijke pers kon niet om hem heen.Toen Hanveneman, zoals hij zich bij voorkeur later noemde, met veel elan aankondigde vanuit een vliegtuigje een schilderij te willen maken zo groot als een voetbalveld, trok hij landelijke de aandacht.

Op erve noordik (1970) aan de Schapendijk in Almelo waar ik hem met vrienden wel eens bezocht verhaalde hij enthousiast over zijn grootste plannen en projecten “action painting” was zijn credo in die tijd en maakte op disco avonden doorzichtige “light-painting” schilderijen met muziek als directe inspiratiebron.

Action- painting 1983 olieverf 150 x 300 cm Particuliere collectie.

Wie nu nog denkt dat hij een fijnbesnaarde intellectueel was moet ik teleurstellen, hij was het tegendeel, meer een bewogen primitieve nomade of sjamaan zoals journalist Han Pape het indertijd noemde,die in zijn doeken verf, hout, zand, lijm, as en teer verwerkte, en een gedreven iemand die uit het leven haalde wat er maar in kon zitten, non-conformistisch op alle fronten, wars van hotemetoten moraalridders en snobisme zocht hij zijn eigen weg, uitdagend met enorme werkkracht produceerde hij een oeuvre wat het midden houd, volgens de “kenners” tussen expressie en expansie.

Daarnaast ontpopte Veneman zich in die tijd als beeldhouwer, begin 1973 beland hij in het ziekenhuis met een gebroken kaak daar boetseerde hij beeldjes die later gegoten en op groot formaat een plaats kregen op straten pleinen en stadhuizen van Almelo en Delden met titels als “de Vogelman” en de “verovering van Europa door een stier”.

In aanwezigheid van staatssecretaris De Graaf schildert hij in Hengelo onder ritmische begeleiding van een drummer in Eén sessie van 20 minuten het doek genaamd “de vuurvogel” in expressieve penseelstreken.Met het publiek als getuige en muziek ballet en voordracht als verhogende belevingswaarde in optredens of performance die hij “confrontation Art”noemt treed hij met Simon Vinkenoog op in Bilthoven, Utrecht, Eindhoven en elders in den lande in zijn ”theater” van de schilderskunst.

De vuurvogel

Dans muziek en poëzie zijn de rode draad, zich helemaal thuisvoelend tussen de dichters, schrijvers en muzikanten wil hij meer en groter maar sponsors ontbreken, tot in 1984 Vroomshoop bereid blijkt te zijn ter gelegenheid van haar 125 jarige bestaan een bescheiden versie van “coleured rian” toe te staan. Vanuit een helikopter werpt Hanveneman verf op een doek van 3 bij 4 meter. En wordt later met een bezem als kwast afgemaakt. Geen voetbalveld dus en ook geen spectaculaire duikvluchten. Simon Vinkenoog begeleid het geheel met muziek en poëzie.

Overal in den lande en daar buiten exposeert hij, teveel om op te noemen. Zijn rusteloosheid en dadendrang werden hem teveel en plannen voor een nieuw performance op het plein van de dom van Keulen lagen klaar, als de dood hem verrast op 6 februari 1991 terwijl hij aan het werk was in Enschede.

Zijn nagelaten doeken en gedroogde verfmassa’s kunnen niet volledig weergeven het uitbundig ontstaan, de happening, het sprakeloos toekijken van het publiek opgezweept door dans muziek en poëzie, de energie van de scheppingsdaad en het moment suprème van het ontstaan van zijn creatie, waar het hem allemaal om begonnen was.

In vijf Almelose galeries wordt een jaar na zijn dood een gezamenlijke expositie ingericht met als thema een “een afscheid “ de toenmalige wethouder van cultuur P.J. Grondel opent het geheel en Jan Joris Nieuwenhuis zorgt voor de muzikale omlijsting hij speelt de uitvoering “Sonic landscapes for oboe and taped electronic music” van de componist Mark Philips. Simon Vinkenoog spreekt de bezoekers toe en draagt een gedicht voor met als titel “koraalzang” de aanwezigen waarderen alles na afloop met een warm applaus. Geen “action “ dus maar een genormaliseerd samenzijn.

Zijn werk bevindt zich voornamelijk in de collecties van de gemeente Almelo, Twenterand en in particuliere collecties in binnen en buitenland en bij de erven.
Wie nu de immens grote burgemeesterskamer van de gemeente Twenterand binnentreed ziet achter het bureau van de eerste burger een grote prachtige veelkeurige Hans Veneman hangen, het kan verkeren.

Herman Dasselaar,

Bronnen: Simon Vinkenoog, Peggie Breitbart, Han Pape, Hanveneman een afscheid, verschillende krantenartikelen en publicaties.